Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα είδος παραβατικότητας που εμφανίζεται σε πολλές χώρες στον κόσμο. Ο εκφοβισμός αυτός μπορεί να είναι είτε σωματικός είτε ψυχολογικός και αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομήλικων παιδιών, με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση. Είναι ένα φαινόμενο που τρομάζει τόσο τα παιδιά όσο και τους γονείς.
Στόχος μας είναι να φτιάξουμε γερές και υγιείς προσωπικότητες από την νεαρή ηλικία και να εξαλείψουμε κάθε μορφή βίας. Γι’αυτό μιλήσαμε με την Ψυχολόγο, Ελένη Βλαχογιάννη η οποία θα λύσει τις απορίες, τόσο των παιδιών όσο και των γονέων.
Στο επάγγελμά σας αντιμετωπίζετε συχνά περιστατικά ενδοσχολικού εκφοβισμού;
Ως σχολική ψυχολόγος έχω εργαστεί σε σχολικά πλαίσια διάφορων περιοχών. Σε κάθε ένα από αυτά πάντα θα υπήρχε ένα μικρό ή μεγάλο ποσοστό παιδιών που δέχονταν σχολικό εκφοβισμό. Το συμπέρασμα στο οποίο με έχει οδηγήσει αυτή μου η εμπειρία είναι πως όσο πιο υποβαθμισμένη είναι μια περιοχή τόσο περισσότερα θα είναι τα περιστατικά ενδοσχολικού εκφοβισμού στα σχολεία της.
Τα παιδιά δυσκολεύονται να έρθουν για ψυχοθεραπεία;
Όταν ο ψυχολόγος βρίσκεται μέσα στο σχολικό πλαίσιο είναι πιο εύκολο στα παιδιά να τον πλησιάσουν και να του ζητήσουν βοήθεια. Παρόλα αυτά, συνήθως, η πρώτη προσέγγιση θα γίνει από τον εκπαιδευτικό ή το γονέα του παιδιού που δέχεται bullying, εφόσον κάποιο παιδί απευθυνθεί σε αυτούς για βοήθεια ή γίνουν μάρτυρες οι ίδιοι κάποιου περιστατικού. Σε δεύτερο χρόνο θα γίνει η προσέγγιση του παιδιού από τον ψυχολόγο και στις περισσότερες περιπτώσεις γίνεται δεκτή με ανακούφιση από το παιδί.
Συνήθως τι χαρακτήρες είναι τα παιδιά που πέφτουν θύματα;
Συνήθως πρόκειται για παιδιά που έχουν κάποια εμφανή ή μη αδυναμία ή ιδιαιτερότητα σε κάποιον τομέα. Αυτό τα κάνει πιο ευάλωτα στην κριτική των άλλων, που συνήθως την οικειοποιούνται λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης. Το γεγονός αυτό δεν τα βοηθάει στο να ορθώσουν το ανάστημά τους απέναντι στον εκάστοτε θύτη. Εάν μάλιστα δεν έχουν καλή επικοινωνία με κάποιον σημαντικό ενήλικα, αισθάνονται αβοήθητα και ότι δεν μπορούν να τα καταφέρουν μόνα τους.
Ποιά στάση κρατούν οι γονείς απέναντι στα παιδιά τους;
Οι γονείς των παιδιών που δέχονται σχολικό εκφοβισμό, συνήθως αισθάνονται ένοχοι οι ίδιοι, γιατί σκέφτονται πως κάτι δεν έχουν κάνει σωστά στο μεγάλωμά τους. Το συναίσθημά αυτό μπορεί να τους οδηγήσει στο να αρνούνται ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει στο παιδί τους και άρα να μην κάνουν τίποτα για να το βοηθήσουν ή στο να επιτίθενται με θυμό στο σχολείο και τους εκπαιδευτικούς για το μη σωστό χειρισμό της κατάστασης. Υπάρχει βέβαια και η μερίδα των γονέων που ακούν τα παιδιά τους και απευθύνονται σε κάποιον ειδικό για βοήθεια.
Το bullying ήταν πάντα τόσο έντονο ή τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί;
Πιστεύω πως τα τελευταία χρόνια, λόγω των συνεχώς αυξανόμενων κοινωνικών και οικονομικών δυσκολιών, τα παιδιά βιώνουν εντονότερα προβλήματα και προκλήσεις στο οικογενειακό τους πλαίσιο, με αποτέλεσμα να εκφράζουν την οργή τους με βία προς τους άλλους και τους συμμαθητές τους. Οπότε θεωρώ πως έχουν αυξηθεί τα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού τα τελευταία χρόνια.
Σε ποιά ηλικία αρχίζει να δέχεται επίθεση ένα παιδί;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ηλικία για αυτό. Από τη στιγμή που το παιδί αρχίζει να κοινωνικοποιείται και να βρίσκεται σε περιβάλλοντα με συνομηλίκους του είναι πιθανό να δεχθεί κάποιο περιστατικό εκφοβισμού.
Θεωρείτε πώς σε αυτό το θέμα ευθύνεται ο λανθασμένος χειρισμός από την οικογένεια και τους δασκάλους;
Νομίζω πως είναι ένα μείγμα πολλών παραγόντων και πως η ίδια η κοινωνία, με τον τρόπο που διαμορφώνεται, έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη. Η οικογένεια και οι δάσκαλοι, από την πλευρά τους, πολλές φορές δεν φροντίζουν ώστε να χτίσουν με τα παιδιά μια τέτοιου τύπου επικοινωνία, ώστε να λειτουργούν ως φορείς στήριξης και ασφάλειας για αυτά. Όταν συμβαίνει αυτό, τα παιδιά δεν βρίσκουν τη συναισθηματική διέξοδο που χρειάζονται και καταφεύγουν σε λανθασμένους τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων τους.
Έχει τύχει ποτέ να έρθει σε εσάς για βοήθεια ο θύτης με την θέλησή του ή έστω και με την επιμονή της οικογένειας; Τι χαρακτήρας ήταν το παιδί αυτό και τι συναισθήματα είχε;
Οι θύτες σπάνια ζητούν από μόνοι τους βοήθεια. Έχουν έρθει κάποιες φορές παιδιά που αναγκάζονται από τους δασκάλους τους. Συνήθως, πρόκειται για παιδιά συναισθηματικώς παραμελημένα, που έχουν αναγκαστεί να δείχνουν και να φέρονται πιο σκληρά προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις δικές τους δυσκολίες. Τα ίδια είναι αρκετά ευάλωτα και νιώθουν ιδιαίτερα αδύναμα, για αυτό το λόγο επιλέγουν να "βασανίζουν" κάποιον πιο αδύναμο από αυτά για να νιώθουν ικανοποίηση και ισχύ.
Με τη δική σας πείρα ως ειδικός ποια συμβουλή θα δίνατε στα νέα παιδιά που βιώνουν σωματική ή λεκτική βία και δεν έχουν την δύναμη να μιλήσουν;
Πάντα να μιλάνε σε κάποιον μεγαλύτερο που εμπιστεύονται γιατί μόνο αν νιώσουν ασφάλεια θα μπορέσουν να δυναμώσουν περισσότερο και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τους θύτες τους. Καλό θα ήταν να θυμούνται πως οι θύτες είναι πάντα πιο αδύναμοι από αυτά και κρύβουν την αδυναμία αυτή πίσω από την πράξη του εκφοβισμού.
Ο Marshall McLuhan, Καναδός επικοινωνιολόγος είχε πει κάτι στο οποίο θα ήταν καλό να δώσουμε έμφαση, «Η βία, είτε φυσική είτε ψυχική, είναι μια αναζήτηση της ταυτότητας και του νοήματος. Όσο λιγότερη ταυτότητα, τόσο μεγαλύτερη βία». Μην φοβάστε να μιλήσετε, ούτε να αντιδράσετε και πάνω απ΄όλα να αλλάξετε!
